Akademik Veri Yönetim Sistemi
VI. ESER ANALİZ KONGRESİ, Manisa, Türkiye, 5 - 08 Eylül 2024, ss.114, (Özet Bildiri)
Trinitrotoluen (TNT) askeri ve sivil amaçlı, aynı zamanda terör eylemlerinde yaygın olarak kullanılan
nitroaromatik yapıya sahip bir enerjetik maddedir. Mühimmat içinde kullanımı sırasında raf ömrünü uzatmak
için difenilamin ve rezorsinol gibi koruyucu maddeler ve patlama gücünü arttırmak için 1,3,5-trinitroperhidro-
1,3,5-triazin (RDX), 1,3,5,7-tetranitro-1,3,5,7-tetrazokan (HMX) gibi nitramin veya pentaeritritol tetranitrat
(PETN) gibi nitrat esteri sınıfı enerjetik maddelerle birlikte karışım halinde bulunmaktadır [1-3]. TNT’nin
gerek mühimmat içinde ve olay yerinde, gerekse çevresel örneklerde hassas, hızlı ve basit tayinlerine her zaman
ihtiyaç duyulmaktadır. Buradan yola çıkarak dimetilsülfoksit (DMSO) çözücü ortamında TNT için bakır-II-
neokuproin (Cu(II)-Nc) ile seçimli bir analiz metodu geliştirilmiştir. Cu(II)-Nc reaktifinin bir yükseltgeme
aracı olmasına rağmen burada TNT ile reaksiyon vermesi, reaksiyon mekanizması açısından araştırmanın
derinleştirilmesini gerektiren bir gözlemdir. Metodun geliştirilmesinde reaktif oranları, reaksiyon sıcaklığı ve
çözücü miktarı optimizasyonu yapılmıştır. Optimal koşullarda 0,5 – 15 mg L-1 son konsantrasyon aralığında
kalibrasyon doğrusu elde edilmiş, molar absorplama katsayısı 17415 L mol-1 cm-1 ve tayin sınır değeri (LOD)
2,3 × 10-2 mg L-1 olarak bulunmuştur. Mühimmat içinde TNT yanında bulunabilecek enerjetik maddeler olan
RDX, HMX ve PETN ile 1:1, 1:5 ve 1:10 (kütle:kütle) oranlarında ikili karışım analizleri gerçekleştirilmiştir.
Bu enerjetik malzemeler metoda sonuç vermezken TNT %91-105 gibi yüksek geri kazanımlarla başarıyla tayin
edilebilmiştir. Farklı çözücü ortamlarında (aseton, asetonitril, etil alkol vb.) TNT’nin Cu(II)-Nc reaktifiyle
analizleri gerçekleştirilememektedir. DMSO çözücü ortamı TNT’nin diğer enerjetik malzemeler yanında
başarıyla gerçekleştirilen seçimli ve hassas analizi için uygun bir ortam sağlamıştır.